Zaburzenia lękowe stanowią grupę zaburzeń psychicznych charakteryzujących się nadmiernym strachem, niepokojem lub lękiem, które znacząco zakłócają codzienne funkcjonowanie.
Należą one do najczęstszych problemów zdrowia psychicznego, dotykając miliony ludzi na całym świecie. Manifestują się w różnych formach i mogą istotnie wpływać na jakość życia, szczególnie gdy pozostają nieleczone.
Rodzaje zaburzeń lękowych
Zaburzenie lękowe uogólnione (GAD – generalized anxiety disorder) charakteryzuje się uporczywym i nadmiernym zamartwianiem się codziennymi wydarzeniami, występującym przez długi okres. Towarzyszą mu często niepokój psychoruchowy, męczliwość, trudności z koncentracją uwagi oraz zaburzenia snu.
Zaburzenie paniczne (napady paniki) cechuje się nawracającymi, nieoczekiwanymi napadami paniki z intensywnym lękiem i objawami somatycznymi, takimi jak kołatanie serca, nadmierna potliwość czy zawroty głowy. U osób dotkniętych tym zaburzeniem często rozwija się lęk antycypacyjny przed kolejnymi atakami.
Fobia społeczna intensywny lęk przed sytuacjami społecznymi, w których można zostać ocenionym lub ośmieszonym. Obejmuje również lęk przed publicznym mówieniem do grupy ludzi (np. w klasie) i spotkania z nowymi ludźmi, a nawet rozmowy telefoniczne.
Fobie specyficzne irracjonalny lęk przed określonymi obiektami lub sytuacjami takimi jak przebywanie na dużej wysokości, kontakt ze zwierzętami (węże, pająki lub nawet psy). Fobie specyficzne obejmują kilkadziesiąt zaburzeń wśród nich m.in. awiofobia, hipochondria, agorafobia i klaustrofobia.
Lęk separacyjny (SAD – separation anxiety disorder) nadmierny lęk lub niepokój związany z oddzieleniem od osób, do których jest się przywiązanym to zaburzenie obserwowane jest zarówno u dorosłych jak i u dzieci. U dzieci zwykle pojawia się między 2 a 5 rokiem życia.
Mutyzm wybiórczy konsekwentna niezdolność do mówienia w określonych sytuacjach społecznych połączona z brakiem trudności w mówieniu w innych okolicznościach.
Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD – obsessive compulsive disorder) wcześniej znane jako nerwica natręctw objawia się nawracającymi czynnościami i myślami, których osoba z zaburzeniem nie potrafi przerwać.
Zaburzenie stresu pourazowego (PTSD – post-traumatic stres disorder) powodowane jest przez traumatyczne wydarzenia, które wywołują stres i długotrwały lęk. Czynników wywołujących PTSD może być bardzo wiele.
Przyczyny zaburzeń lękowych
Etiologia zaburzeń lękowych jest złożona i wieloczynnikowa. Główne czynniki obejmują:
- genetyka historia rodzinna zaburzeń lękowych zwiększa ryzyko ich rozwoju;
- chemia mózgu dysregulacja w obwodach mózgowych kontrolujących strach i emocje;
- stres środowiskowy traumatyczne wydarzenia takie jak przemoc zaniedbanie lub istotne zmiany życiowe mogą wywołać zaburzenia lękowe;
- choroby współistniejące – schorzenia somatyczne, szczególnie endokrynologiczne i kardiologiczne, mogą nasilać objawy lękowe;
- Substancje psychoaktywne – nadużywanie lub odstawienie substancji psychoaktywnych może wywoływać lub zaostrzać objawy lękowe.
Czynniki ryzyka rozwoju zaburzeń lękowych
Kilka podstawowych czynników może zwiększać ryzyko rozwoju zaburzeń lękowych
– trauma w dzieciństwie przemoc lub zaniedbanie w dzieciństwie są silnie powiązane z lękiem w późniejszym życiu
– cechy osobowości nieśmiałość lub introwersja w dzieciństwie mogą predysponować do lęku społecznego
– przewlekły stres ciągły stres wynikający z pracy relacji lub problemów finansowych może przyczyniać się do zaburzeń lękowych
– niskie poczucie własnej wartości negatywne postrzeganie siebie wiąże się z wyższym ryzykiem lęku społecznego
– uwarunkowania genetyczne predyspozycja do problemów psychicznych zwiększa podatność na lęk.
Terapie zaburzeń lękowych
Zaburzenia lękowe są wysoce uleczalne dzięki połączeniu psychoterapii, leczenia farmakologicznego i strategii samopomocy.
Techniki psychoterapeutyczne
- Wśród terapii stosowane są terapia ekspozycyjna, poznawczo-behawioralna, psychodynamiczna, systemowa czy łącząca różne techniki terapia integracyjna.
Leki
- Leki, takie jak selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) i benzodiazepiny mogą być przepisywane obok terapii jednak benzodiazepiny zazwyczaj nie są zalecane do długotrwałego stosowania ze względu na ryzyko uzależnienia
Zmiany stylu życia
- praktyki samopomocowe takie jak regularne ćwiczenia medytacja uważności zdrowe nawyki żywieniowe i odpowiedni sen mogą uzupełniać plany leczenia i poprawiać ogólne samopoczucie
- strategie zapobiegania
Zapobieganie zaburzeniom lękowym obejmuje rozwijanie odporności i zdrowych mechanizmów samodzielnego radzenia sobie.
Edukacja rodziców – uczenie rodziców wspierania emocjonalnego rozwoju dzieci zmniejsza ryzyko zaburzeń lękowych w dzieciństwie.
Programy szkolne – inicjatywy promujące naukę społeczno-emocjonalną pomagają dzieciom budować pozytywne umiejętności radzenia sobie na wczesnym etapie.
Zarządzanie stresem – nauka technik relaksacyjnych jak głębokie oddychanie i progresywna relaksacja mięśni może złagodzić lęk zanim stanie się przewlekły.
Wsparcie społeczne – zachęcanie do otwartych dyskusji na temat zdrowia psychicznego zmniejsza stygmatyzację i promuje wczesną interwencję.
Zaburzenia lękowe wnioski
Zaburzenia lękowe obejmują różne schorzenia o wysokim stopniu czynników wywołujących je. Wpływają one znacząco na życie, jednak są wysoce uleczalne, dzięki odpowiednim terapiom. Znajomość czynników ryzyka i dostępnych metod leczenia wraz z odpowiednim ich doborem ma kluczowe znaczenie dla skutecznego zwalczania tych schorzeń. Badania nad zaburzeniami wciąż dostarczają nowych wniosków na temat przyczyn, przebiegu i doskonalenia metod leczenia. Należy pamiętać, że wszelkie strategie pomocy powinny być stosowane po wnikliwej diagnozie przyczyn i przebiegu zaburzeń. Dzięki połączeniu profesjonalnych metod leczenia środków zapobiegawczych i strategii samopomocy można osiągnąć lepsze wyniki zdrowia psychicznego i prowadzić satysfakcjonujące życie.
Źródła:
Diagnostic And Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5)
Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób
Jeśli czujesz, że potrzebujesz pomocy skontaktuj się z nami. Wesprzemy Cię.