„Psychologia miłości” psychologa Bogdana Wojciszke oferuje złożone spojrzenie na uczucie miłości. Autor, opierając się na teorii przywiązania i koncepcjach psychologii ewolucyjnej, koncentruje się na funkcjach, jakie miłość pełni w życiu człowieka. Podkreśla, że miłość jest mechanizmem, który sprzyja reprodukcji, a także zapewnia bezpieczeństwo i komfort jednostce.
Założenia „psychologii miłości”
Autor, korzystając z dorobku psychologii ewolucyjnej, dochodzi do wniosku, że miłość wyewoluowała, aby służyć dwóm podstawowym celom: reprodukcji i opiece nad potomstwem. Stąd wyróżnienie komponentu opiekuńczego i komponentu pożądania.
- Komponent opiekuńczy (Care): Reprezentuje troskę o dobro partnera, chęć zapewnienia mu bezpieczeństwa, wsparcia i ochrony. Jest związany z altruizmem, empatią i poświęceniem. Z punktu widzenia ewolucyjnego, opieka nad partnerem i wspólnym potomstwem zwiększa szanse na przetrwanie i przekazanie genów dalej. Ten komponent jest szczególnie istotny w budowaniu trwałych i stabilnych związków, w których partnerzy czują się bezpiecznie i kochani.
- Komponent pożądania (Lust): Reprezentuje pragnienie fizyczne i seksualne wobec partnera. Jest związany z atrakcyjnością fizyczną, pożądaniem i pragnieniem bliskości intymnej. Z punktu widzenia ewolucyjnego, pożądanie jest motorem napędowym reprodukcji i zapewnia przekazywanie genów. Ten komponent jest szczególnie istotny na początku związku, kiedy przyciąganie fizyczne odgrywa kluczową rolę w wyborze partnera.
Oba te komponenty, choć różne, są ze sobą powiązane i wpływają na jakość związku. Idealnie, oba powinny być obecne w relacji, choć ich proporcje mogą się zmieniać w czasie. Silny komponent opiekuńczy bez pożądania może prowadzić do związku bardziej przypominającego braterstwo niż miłość romantyczną. Z kolei silne pożądanie bez opieki może prowadzić do relacji powierzchownych i krótkotrwałych.
W jakim stopniu biologia ewolucyjna wpływa na odczuwanie miłości?
Warto podkreślić, że autor przywiązuje ogromną wagę do uczucia miłości pisząc we wstępie do pracy: „Miłość jest najważniejszym wydarzeniem między narodzinami a śmiercią człowieka”. Jednocześnie wskazuje, że biologia ewolucyjna odgrywa kluczową rolę w psychologii miłości. Zgodnie z tym podejściem, emocje i zachowania związane z miłością wyewoluowały, aby zwiększyć szanse na reprodukcję i przetrwanie gatunku.
- Wybór partnera: ewolucja ukształtowała nasze preferencje dotyczące wyboru partnera. Przykładowo, kobiety częściej szukają partnerów z zasobami i statusem, co zapewnia bezpieczeństwo i stabilność dla potomstwa, podczas gdy mężczyźni częściej zwracają uwagę na młodość i płodność, co zwiększa szanse na reprodukcję.
- Zachowania opiekuńcze: instynkt opiekuńczy wobec potomstwa jest głęboko zakorzeniony w biologii i sprzyja przetrwaniu genów. Podobnie, troska o partnera, zwłaszcza w trudnych sytuacjach, wzmacnia więź i zwiększa szanse na wspólne przetrwanie.
- Zazdrość: zazdrość, choć często uważana za negatywną emocję, z punktu widzenia ewolucyjnego pełni funkcję ochronną. Ma na celu zapobieganie utracie partnera i potencjalnego rodzica dla potomstwa.
- Style przywiązania: style przywiązania, kształtujące się w dzieciństwie w relacji z opiekunami, wpływają na nasze relacje miłosne w dorosłym życiu. Bezpieczny styl przywiązania sprzyja budowaniu trwałych i satysfakcjonujących związków, podczas gdy style lękowo-ambiwalentne i unikające mogą utrudniać tworzenie bliskich relacji.
Czy płcie inaczej odczuwają miłość?
Uwzględniając perspektywę ewolucyjną, autor sugeruje, że istnieją pewne różnice w odczuwaniu miłości między płciami, choć nie są one absolutne i uniwersalne.
- Kobiety: ze względu na większe zaangażowanie w ciążę i opiekę nad potomstwem, kobiety mogą bardziej cenić w partnerze cechy związane z zasobami, stabilnością i odpowiedzialnością (komponent opiekuńczy). Mogą również być bardziej wrażliwe na sygnały zagrożenia dla związku i potomstwa, np. zdrada.
- Mężczyźni: ze względu na mniejsze zaangażowanie w ciążę i opiekę nad potomstwem, mężczyźni mogą bardziej cenić w partnerce cechy związane z płodnością i atrakcyjnością fizyczną (komponent pożądania). Mogą również bardziej odczuwać zazdrość w przypadku zagrożenia ojcostwa.
Jednak należy podkreślić, że różnice te są statystyczne i wynikają z presji ewolucyjnych. Wiele osób nie wpisuje się w te stereotypy, a kultura i indywidualne doświadczenia odgrywają ogromną rolę w kształtowaniu odczuwania miłości.
Co jest największym zagrożeniem dla związków w świetle teorii Wojciszke?
W świetle psychologii miłości, największym zagrożeniem dla związków jest brak wzajemności w obdarzaniu się opieką i pożądaniem.
- Nierównowaga opieki: jeśli jeden partner stale troszczy się o drugiego, a sam nie otrzymuje wsparcia i opieki, może to prowadzić do poczucia wykorzystania i wypalenia emocjonalnego.
- Nierównowaga pożądania: jeśli jeden partner czuje się nieatrakcyjny dla drugiego i nie doświadcza pożądania, może to prowadzić do poczucia odrzucenia i obniżenia poczucia własnej wartości.
- Brak wzajemności: jeśli partnerzy przestają okazywać sobie nawzajem troskę, wsparcie, zainteresowanie i pożądanie, więź emocjonalna osłabia się, a związek staje się pusty i pozbawiony satysfakcji.
Ponadto, czynniki zewnętrzne, takie jak stres, problemy finansowe, brak wsparcia społecznego, mogą negatywnie wpływać na zdolność partnerów do obdarzania się opieką i pożądaniem.
Niezaspokojone potrzeby przywiązania również stanowią zagrożenie. Osoby z lękowo-ambiwalentnym stylem przywiązania mogą być nadmiernie zależne od partnera i wymagać ciągłego potwierdzania uczuć, co może prowadzić do konfliktów i poczucia duszności w związku. Osoby z unikającym stylem przywiązania mogą mieć trudności z okazywaniem bliskości i intymności, co może prowadzić do poczucia oddalenia i samotności.
Dlatego, kluczowe jest budowanie związku opartego na wzajemnym szacunku, trosce, wsparciu i atrakcyjności fizycznej. Świadome dbanie o potrzeby partnera, okazywanie uczuć, rozwiązywanie konfliktów w sposób konstruktywny i poszukiwanie wsparcia w trudnych sytuacjach pozwala utrzymać więź i zbudować trwały, satysfakcjonujący związek.
Psychologia miłości – kontrargumenty
Choć „Psychologia miłości” wskazuje na ewolucyjne korzenie miłości, istnieją mocne kontrargumenty:
- Różnorodność kulturowa: miłość przybiera różne formy w zależności od kultury, co podważa uniwersalne, biologiczne wyjaśnienie.
- Procesy poznawcze: miłość angażuje interpretację zachowań i tworzenie narracji związku, a nie tylko instynktowne reakcje.
- Przywiązanie: bliskość i poczucie bezpieczeństwa są ważniejsze niż reprodukcja.
- Ewolucja związku: miłość zmienia się w czasie, a relacje długoterminowe opierają się na innych fundamentach niż początkowa namiętność.
- Wolna wola: świadome wybory dotyczące partnera i rodzaju relacji przeczą determinizmowi biologicznemu.
Miłość to interakcja biologii, kultury, procesów poznawczych i świadomych wyborów, a nie tylko instynktowny popęd.
Chociaż perspektywa ewolucyjna dostarcza cennych wskazówek na temat biologicznych korzeni miłości, nie jest to jedyne i wystarczające wyjaśnienie tego złożonego zjawiska. Kontrargumenty oparte na kulturowych, poznawczych, emocjonalnych i społecznych aspektach miłości sugerują, że jest ona wynikiem interakcji między biologicznymi popędami, procesami poznawczymi, normami społecznymi i świadomymi wyborami. Rozumienie miłości wymaga uwzględnienia wszystkich tych czynników, a nie tylko perspektywy ewolucyjnej.
Psychologia miłości – podsumowanie
Istnieją dwa podstawowe aspekty miłości: komponent opiekuńczy (care) i komponent pożądania (lust). Komponent opiekuńczy związany jest z troską, ochroną i zapewnianiem bezpieczeństwa partnerowi, natomiast komponent pożądania odnosi się do atrakcyjności fizycznej i seksualnej. Te dwa aspekty, choć różne, są ze sobą powiązane i wpływają na jakość związku.
Psychologia miłości zwraca uwagę na znaczenie wzajemności w miłości. Obustronne obdarzanie się opieką, troską i pożądaniem prowadzi do wzmocnienia więzi i trwałego związku. Teoria ta podkreśla również wpływ czynników zewnętrznych, takich jak kultura, środowisko społeczne i doświadczenia z przeszłości, na sposób, w jaki ludzie doświadczają i wyrażają miłość. Autor wskazuje rolę stylów przywiązania (bezpiecznego, lękowo-ambiwalentnego i unikającego) w kształtowaniu relacji miłosnych. Osoby z bezpiecznym stylem przywiązania łatwiej nawiązują bliskie i trwałe związki, natomiast osoby z lękowo-ambiwalentnym lub unikającym stylem przywiązania mogą doświadczać trudności w budowaniu satysfakcjonujących relacji.
Jeśli potrzebujesz wsparcia w problemach z partnerem, możesz omówić je w naszym Centrum Psychoterapii. Umów się na konsultacje psychologiczne lub terapię dla par.
Literatura: Bogdan Wojciszke „Psychologia miłości”