Temperament – nasze indywidualne „fabryczny ustawienie”
Oprócz czynników zewnętrznych, na naszą reakcję na stres wpływa również nasz temperament, czyli wrodzone i względnie stałe cechy osobowości, które determinują sposób, w jaki reagujemy na świat. Temperament nie jest tym samym co charakter, który kształtuje się pod wpływem doświadczeń. Temperament to nasze „domyślne” ustawienie, które może wpływać na to, jak intensywnie przeżywamy stres i jak łatwo go doświadczamy.
Jakie cechy temperamentu mogą wpływać na skłonność do stresu?
- Wrażliwość sensoryczna: Osoby o wysokiej wrażliwości sensorycznej mogą łatwiej ulegać przeciążeniu bodźcami zewnętrznymi, takimi jak hałas, tłum czy intensywne światło. To przeciążenie może generować stres i prowadzić do poczucia przytłoczenia.
- Reaktywność emocjonalna: Osoby o wysokiej reaktywności emocjonalnej doświadczają silniejszych emocji, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych. W obliczu stresu mogą szybciej przechodzić w stany lękowe, frustracji czy złości.
- Introwersja i ekstrawersja: Osoby introwertyczne mogą odczuwać stres w sytuacjach społecznych, które wymagają dużej interakcji. Ekstrawertycy z kolei mogą odczuwać stres w sytuacjach izolacji i braku stymulacji.
- Neurotyczność: Osoby z wysokim poziomem neurotyczności wykazują tendencję do negatywnego postrzegania rzeczywistości, łatwiej wpadają w stany lękowe i depresyjne, są bardziej podatne na stres.
- Skłonność do zamartwiania się: Osoby, które mają tendencję do ciągłego zamartwiania się i analizowania problemów, mogą doświadczać chronicznego stresu nawet w sytuacjach, które dla innych wydają się nieistotne.
Czy można „przezwyciężyć” swój temperament?
W sensie fundamentalnym – nie, nie da się całkowicie „wymazać” wrodzonego temperamentu. Nie zmienimy faktu, że ktoś jest introwertykiem w ekstrawertyka, czy że ktoś jest z natury impulsywny na rozważnego. To jest część naszej naturalnej tożsamości.
Jednak:
Możemy nauczyć się modulować objawy temperamentu: Zamiast całkowitej zmiany, możemy pracować nad regulowaniem impulsów, reakcji emocjonalnych, poziomu energii czy ekspresji.
Możemy rozwijać strategie kompensacyjne: Możemy uczyć się zachowań, które pomogą nam radzić sobie z wyzwaniami związanymi z naszym temperamentem. Np. introwertyk może nauczyć się technik radzenia sobie w sytuacjach społecznych, a osoba impulsywna może pracować nad technikami samokontroli.
Możemy kształtować naszą osobowość: Temperament to tylko jedna składowa naszej osobowości. Poprzez doświadczenia życiowe, wybory i pracę nad sobą, możemy rozwijać wiele aspektów naszej osobowości, które nie są bezpośrednio związane z temperamentem.
Temperamentu nie można zmienić całkowicie, ale można nauczyć się z nim efektywnie pracować. Zamiast walczyć z własnymi cechami, warto je poznać i zrozumieć, aby móc lepiej zarządzać swoimi reakcjami na stres.
Sposoby radzenia sobie ze stresem:
- Świadomość swojego temperamentu: Zrozumienie swoich predyspozycji jest pierwszym krokiem do skutecznego zarządzania stresem. Zastanów się, które sytuacje są dla Ciebie szczególnie stresujące i jakie cechy temperamentu w tym uczestniczą.
- Stworzenie przyjaznego środowiska:
- Ograniczenie bodźców: Osoby o wysokiej wrażliwości sensorycznej powinny unikać hałaśliwych miejsc, nadmiaru światła i innych bodźców, które je przeciążają.
- Planowanie przerw: Regularne przerwy na odpoczynek i relaks są kluczowe, aby zapobiegać przeciążeniu i kumulacji stresu.
- Spokojne otoczenie: Dbanie o to, by w domu i w pracy panowała spokojna atmosfera, minimalizuje stres.
- Techniki samoregulacji emocji:
- Techniki relaksacyjne: Osoby o wysokiej reaktywności emocjonalnej mogą szczególnie skorzystać z technik relaksacyjnych, takich jak medytacja, mindfulness, joga czy głębokie oddychanie.
- Uważność (mindfulness): Pomaga obserwować emocje bez oceniania, co ułatwia kontrolę nad nimi.
- Dziennik emocji: Regularne zapisywanie swoich emocji pomaga zrozumieć, co je wywołuje i jak na nie reagujesz.
- Akceptacja: Zamiast dążyć do zmiany swojego temperamentu, warto nauczyć się go akceptować i wykorzystywać jego mocne strony. Na przykład, wrażliwość sensoryczna może iść w parze z kreatywnością i artystycznymi talentami.
- Zasady higieny życia:
- Regularny sen: Dbanie o regularne godziny snu i higienę snu.
- Zdrowa dieta: Unikanie używek, regularne spożywanie posiłków.
- Aktywność fizyczna: Utrzymywanie kondycji fizycznej poprzez regularne ćwiczenia.
- Wsparcie społeczne: Zaufane relacje z bliskimi osobami, z którymi można dzielić się swoimi problemami.
- Profesjonalna pomoc: Psychoterapia indywidualna, szczególnie podejście oparte na terapii akceptacji i zaangażowania może być bardzo pomocne w radzeniu sobie z temperamentem i stresem.
Temperament jest ważnym czynnikiem, który wpływa na to, jak reagujemy na stres. Zrozumienie swoich predyspozycji pozwala nam lepiej zarządzać swoimi reakcjami i skuteczniej radzić sobie ze stresem. Pamiętaj, że nie musisz walczyć z samym sobą – wystarczy nauczyć się, jak wykorzystać swój temperament w pozytywny sposób. Jeśli nie radzisz sobie ze stresem samodzielnie skontaktuj się z naszym Centrum Psychoterapii w Warszawie, możemy Ci pomóc.