Rozmowy o seksualności nastolatków bywają dla wielu rodziców i opiekunów krępujące. Otacza je aura niezręczności, a czasem nawet strachu. Wolimy myśleć, że „to jeszcze nie ten czas” lub że „naszego dziecka to nie dotyczy”.
Jednak badania naukowe, takie jak analiza opublikowana w „Wychowanie w Rodzinie” (Kościółek, Romanowska, 2023), uświadamiają nam, że milczenie jest najgorszą strategią. Tabu, którym otaczamy ten temat w Polsce, nie chroni młodzieży – wręcz przeciwnie, naraża ją na realne niebezpieczeństwo.
Pułapka braku edukacji: Gdzie młodzi szukają wiedzy?
Oficjalna edukacja seksualna w polskich szkołach, realizowana w ramach przedmiotu „Wychowanie do życia w rodzinie”, jest często oceniana jako niewystarczająca. Uczniowie narzekają na anachroniczne treści, brak odpowiedzi na nurtujące ich pytania i przekazywanie poglądów zamiast rzetelnej, opartej na medycynie wiedzy.
Natura nie znosi próżni. Kiedy szkoła i często także dom milczą, młodzi ludzie szukają informacji na własną rękę. Gdzie?
- Fora i blogi internetowe (wskazuje je 81% młodzieży)
- Znajomi i rówieśnicy (69%)
- Seriale i czasopisma (64%)
- Pornografia (aż 45%)
Tylko co trzeci nastolatek wskazuje szkołę lub rodzinę jako źródło wiedzy. Młodzież buduje swoje wyobrażenia o seksie, relacjach i intymności na podstawie nierealistycznych, często szkodliwych i zniekształconych wzorców, co prowadzi do lęku, wstydu i podejmowania ryzykownych zachowań.
Emocjonalne i behawioralne koszty tabu
Brak otwartej rozmowy i rzetelnej wiedzy prowadzi do szeregu poważnych problemów:
- Rozdźwięk między ciałem a emocjami: Młodzi ludzie dojrzewają biologicznie znacznie wcześniej niż emocjonalnie i społecznie. Są gotowi fizycznie do aktywności seksualnej, ale kompletnie nieprzygotowani psychicznie na jej konsekwencje, budowanie bliskości i intymności.
- Presja i ryzykowne zachowania: Przekonanie, że „wszyscy już to robią”, popycha wielu nastolatków do inicjacji seksualnej, zanim poczują wewnętrzną gotowość. Badania pokazują, że kontakty seksualne często łączą się z alkoholem, a zapomina się o antykoncepcji. Pojawiają się też nowe zagrożenia cyfrowe, jak sexting (wysyłanie intymnych zdjęć), grooming (uwodzenie przez dorosłych w sieci) czy slut-shaming (upokarzanie dziewcząt za ich aktywność seksualną).
- Przemoc seksualna w szkole: To wstrząsający, ale powszechny problem. Ponad połowa młodych ludzi doświadcza przemocy motywowanej płcią, w tym niechcianego dotyku czy narażania na treści pornograficzne. Dorośli – nauczyciele i rodzice – często bagatelizują te zachowania, nazywając je „naturalnym elementem” dorastania. To niebezpieczne przyzwolenie na normalizację przemocy.
Niewidzialni i niesłyszani: Grupy szczególnego ryzyka
Tabu seksualne uderza w każdego młodego człowieka, ale istnieją grupy, dla których jest ono szczególnie niszczące.
- Młodzież LGBT+: W polskiej szkole temat orientacji seksualnej i tożsamości płciowej jest praktycznie nieobecny lub przedstawiany w sposób negatywny. Skutki są druzgocące: aż 74% nastolatków LGBT+ ma myśli samobójcze, a ponad połowa cierpi na objawy depresji. Doświadczają przemocy werbalnej, fizycznej i seksualnej, a brak wsparcia ze strony dorosłych potęguje ich poczucie osamotnienia i zagrożenia.
- Młodzież z niepełnosprawnościami: Społeczeństwo często odbiera osobom z niepełnosprawnościami prawo do seksualności, traktując je jak istoty aseksualne. Ta „deseksualizacja” sprawia, że ich potrzeby są ignorowane, a oni sami stają się niewidzialni. Co gorsza, czyni ich to niezwykle podatnymi na przemoc seksualną. Brak jest systemowych rozwiązań i rzetelnych danych, co pokazuje, jak głęboko zakorzenione jest to tabu.
Rozmowa to najlepsza forma ochrony
Badania nie pozostawiają złudzeń. Zakazywanie, ignorowanie i unikanie tematu seksualności nie sprawia, że ona znika. Powoduje jedynie, że młodzi ludzie zostają z nią sami, czerpiąc wiedzę z najgorszych możliwych źródeł.
Przełamanie tabu to nie „seksualizacja” czy „demoralizacja”. To akt odpowiedzialności i troski. Otwarta, szczera rozmowa oparta na szacunku i rzetelnej wiedzy jest najlepszą formą ochrony, jaką możemy dać dorastającym dzieciom. Uczy ich dbałości o zdrowie, stawiania granic, budowania zdrowych relacji i rozumienia samych siebie.
Jeśli czujesz, że ten temat jest dla Ciebie trudny, nie wiesz, jak zacząć rozmowę z dzieckiem lub martwisz się o jego zachowanie – nie jesteś sam/a. W naszym gabinecie tworzymy bezpieczną przestrzeń do rozmowy na każdy, nawet najtrudniejszy temat. Nasi specjaliści pomogą zarówno rodzicom, jak i młodzieży zrozumieć i oswoić wyzwania okresu dojrzewania.
Jest to streszczenie pracy: Tabu wokół seksualności polskiej młodzieży – próba diagnozy zjawiska Jakub Kościółek, Jadwiga Romanowska, https://wwr.edusfera.press/pdf-176127-110701?filename=110701.pdf